Wprowadzenie
Alimenty to świadczenia, które mają zapewnić dziecku utrzymanie i wychowanie. Niestety zdarza się, że rodzic zobowiązany do ich płacenia uchyla się od tego obowiązku. W takiej sytuacji osoba uprawniona (najczęściej drugi rodzic sprawujący opiekę nad dzieckiem) może skorzystać z szeregu narzędzi prawnych, które pozwalają wyegzekwować alimenty.
Podstawa prawna
Najważniejsze przepisy znajdują się w:
- Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym (KRO) – regulującym obowiązek alimentacyjny (art. 133–144¹ KRO),
- Kodeksie postępowania cywilnego (KPC) – w zakresie egzekucji świadczeń pieniężnych (art. 758–1088 KPC),
- Ustawie o pomocy osobom uprawnionym do alimentów – dotyczącej świadczeń z Funduszu Alimentacyjnego.
Krok 1 – Uzyskanie tytułu wykonawczego
Aby rozpocząć egzekucję alimentów, potrzebny jest tytuł wykonawczy – czyli wyrok sądu zasądzający alimenty albo ugoda zawarta przed sądem czy mediatorem, zaopatrzona w klauzulę wykonalności (art. 776 KPC).
Bez tego dokumentu komornik nie może prowadzić egzekucji.
Krok 2 – Wniosek do komornika
Gdy zobowiązany nie płaci, należy złożyć wniosek do komornika o wszczęcie egzekucji alimentów.
Podstawą są przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, w szczególności:
- Art. 797 § 1 KPC:
„Egzekucję wszczyna się na wniosek wierzyciela lub z urzędu w wypadkach wskazanych w ustawie.”
- Art. 1081 KPC:
„Egzekucję świadczeń alimentacyjnych prowadzi się z urzędu w sposób najskuteczniejszy, a w szczególności z wynagrodzenia za pracę, świadczeń z ubezpieczenia społecznego, rachunków bankowych, ruchomości i nieruchomości zobowiązanego.”
Komornik ma więc szerokie możliwości – może zająć pensję, konto bankowe, ruchomości, a nawet nieruchomości dłużnika.
Krok 3 – Fundusz Alimentacyjny
Jeśli egzekucja okaże się bezskuteczna (dłużnik np. ukrywa dochody albo formalnie nie pracuje), uprawniony może złożyć wniosek o wypłatę świadczeń z Funduszu Alimentacyjnego.
Zgodnie z ustawą o pomocy osobom uprawnionym do alimentów świadczenia te przysługują, jeżeli:
- egzekucja alimentów jest bezskuteczna,
- dochód rodziny nie przekracza ustawowego kryterium (obecnie 1209 zł netto na osobę).
Krok 4 – Odpowiedzialność karna dłużnika
Warto pamiętać, że uporczywe uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego jest przestępstwem.
Zgodnie z art. 209 § 1 Kodeksu karnego:
„Kto uporczywie uchyla się od wykonania obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądu (…) podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.”
Dodatkowe środki nacisku
Oprócz egzekucji komorniczej i odpowiedzialności karnej, wobec dłużnika alimentacyjnego mogą zostać zastosowane także inne środki, m.in.:
- wpis do rejestru dłużników niewypłacalnych,
- zatrzymanie prawa jazdy,
- zawiadomienie pracodawcy o zajęciu wynagrodzenia.
Podsumowanie
Brak płacenia alimentów nie oznacza bezsilności drugiego rodzica. Prawo przewiduje skuteczne narzędzia egzekucji:
- postępowanie komornicze (art. 797 i nast. KPC),
- pomoc z Funduszu Alimentacyjnego,
- sankcje karne dla uporczywych dłużników (art. 209 KK).
Dzięki temu można zapewnić dziecku należne środki utrzymania i ochronić jego interesy.
